Sumi-e (墨絵) is het Japanse woord voor “inkt afbeelding”. Het is een relatief onbekende schildertechniek, die zijn oorsprong heeft in China, maar in Japan verder verfijnd is. De basis hiervan ligt in het Zenboeddhisme. De eerste beoefenaars van sumi-e waren monniken, die zich aan een streng schema van meditatie wijdden als voorbereiding op het schilderen. In de traditionele Sumi-e wordt alleen zwarte inkt en de grijstinten ervan gebruikt. De inkt heeft de vorm van een staafje (sumi) en is gemaakt uit plantaardige koolstof (bijv. van gebrand dennenhout) en lijm die in een vorm gegoten worden. Om vloeibare inkt te verkrijgen wordt de inktstaaf gemengd met water en daarna over een hiervoor bestemde stenen plaat (硯, Suzuri, leisteen) gewreven en gemalen.
Door gebruik te maken van de verschillende tonen inkt is het mogelijk om de inkt toe te passen, zoals ons persoonlijk goeddunkt. De ruimte die overblijft op het papier is van belang om de afbeelding, dus het ‘zwart’ maar ook het ‘wit’ op papier in balans te houden. In sumi-e is de ‘lege ruimte’ net zo belangrijk als de geschilderde onderwerpen. Het wordt ook wel ‘de schoonheid van de lege ruimte’ genoemd.
Voor een sumi-e wordt rijstpapier (washi) gebruikt. Dit papier wordt van verschillende grondstoffen vervaardigd, zoals van bamboe, hennep, rijststro, moerbei. De kwaliteit en soort papier zijn wisselend. Het rijstpapier laat de inkt makkelijk vloeien en verbetering van de lijn is niet mogelijk.
De Oost Aziatische penselen die gebruikt worden hebben als eigenschap dat ze veel vocht kunnen opnemen wat ze ook bij het schilderen weer langdurig af kunnen geven. Omdat het penseel (fude) veel water op kan nemen, kan deze verschillende gradaties inkt (met méér of minder water) bevatten. Zo kunnen in één penseelstreek, in één beweging, verschillende gradaties/tonen inkt van lichtgrijs tot zwart vloeien.
Ter bescherming en voor de presentatie wordt de sumi-e “dubbelgeplakt”, d.w.z. op een tweede vel gelijkwaardig rijstpapier geplakt.
De sumi-e wordt afgerond door het zetten van één of meerdere stempels. De karakters in deze stempels vormen de naam en dus de handtekening van de kunstenaar.
Hieronder zie je een voorbeeld van het schilderen van een tulp in sumi-e